De openbare ruimte is de fysieke ruimte in de stad en de omliggende dorpen die voor iedereen vrij toegankelijk is. Daarin vinden veel dagelijkse activiteiten plaats, zoals verplaatsingen van A naar B, ontmoeten, bewegen, verblijven en recreëren. Voorzieningen die onder de openbare ruimte vallen, zijn onder andere: straten, parken, pleinen, speeltuinen en de singels. Met de kapitaalgoederen faciliteren we het gebruik hiervan.
In de (gemeentelijke) beleidsplannen staat hoe het beheer van de voorzieningen in de openbare ruimte doeltreffend wordt uitgevoerd. In 2018 is het beleidskader 'Kapitaalgoederen openbare ruimte' geactualiseerd. Voor 4 van de 5 kapitaalgoederen (openbare verlichting uitgezonderd) stond het budget op gespannen voet met de afgesproken onderhoudsniveaus. In het bestuursakkoord Lef en Liefde (2018) hebben we vanaf 2019 jaarlijks € 2,1 miljoen extra beschikbaar gesteld voor het beheer en onderhoud van de kapitaalgoederen.
In 2020 hebben we het beleidskader geëvalueerd. Deze evaluatie is in 2021 besproken in de gemeenteraad. De belangrijkste aandachtspunten daarin waren de achterstanden in de wegverhardingen, het onderhoud en de vervanging van bomen, het onderzoek voor de vervangingsaanpak van civieltechnische kunstwerken en de verduurzamingsslag voor de openbare verlichting. In 2022 werken we aan een actualisatie van het beleidskader. Deze wordt naar verwachting aan het eind van het jaar aangeboden aan de gemeenteraad.
Wegverhardingen
Uit de evaluatie in 2017 en de actualisatie in 2018 bleek dat 'B-min' het juiste onderhoudsniveau is voor het effectief onderhouden van wegverhardingen in de gemeente. Het beschikbare budget was echter te beperkt om de gestelde doelen in 2020 te behalen. Om de achterstand in te lopen en de kwaliteit op peil te houden, maakten we € 1,1 miljoen per jaar extra vrij.
Bij de weginspectie in 2020 hebben we een trendbreuk geconstateerd in de kwaliteit van de wegverhardingen. De afgelopen jaren was juist een stijgende lijn zichtbaar, na jaren van afnemende kwaliteit. Deze stijging is verleden tijd. In de evaluatie van 2021 hebben we dit opgenomen als aandachtspunt. We hebben een aanpak opgesteld om de achterstalligheid weg te werken. Dat leidt tot een overschrijding op de jaarrekening 2021 van € 3,2 miljoen door een dotatie in de voorziening achterstalligheid verhardingen. Bij de actualisatie van het beleidskader besluiten we over de aanpak van de geconstateerde achterstanden. Het geactualiseerde kader wordt in de 2e helft van 2022 aangeboden aan de gemeenteraad.
Civieltechnische kunstwerken
Vanuit het beleidskader kapitaalgoederen openbare ruimte is gekozen om de civieltechnische kunstwerken op C-kwaliteit te onderhouden. Dat komt overeen met de kapitaalvernietigings- en veiligheidsnormen van de CROW. Civieltechnische kunstwerken kunnen daarmee optimaal gebruikt worden. We sturen op de ondergrens van de normering. Dit betekent dat we enige vorm van kapitaalvernietiging aanvaarden, dat we het onderhoud niet proactief uitvoeren, maar dat de gebruiksveiligheid niet in het geding komt. We voeren het onderhoud reactief uit op basis van inspecties en meldingen.
Uit de evaluatie in 2017 en de actualisatie in 2018 bleek dat het budget voor het onderhoud te beperkt was. Met het bijgestelde budget (actualisatie kapitaalgoederen 2018) hebben we financiële ruimte gemaakt voor onderhoud op C-niveau. Het streven is om in 2024 een betrouwbaar en actueel beeld te hebben van de onderhoudstoestand van de kunstwerken. Vanuit deze basis zetten we vervolgstappen naar meer planmatig en meer risico-gestuurd beheer, met inzicht in hoe we een optimale (rest)levensduur voor de kunstwerken kunnen realiseren.
Openbare verlichting
Veel van onze 40.000 verlichtingsarmaturen en lantaarnpalen zijn toe aan onderhoud of vervanging. Met reguliere onderhoudswerkzaamheden en de businesscases voor verduurzaming werken we deze achterstand weg. Afgelopen jaar werkten we vooral aan businesscase fase I en zijn 8400 armaturen verduurzaamd, waarbij we versleten palen meteen vervangen hebben. In 2022 volgt een nacalculatie, waarbij naar verwachting blijkt dat de businesscase effectiever is uitgevoerd. Het voornemen is om deze middelen in te zetten voor fase II. Hier zijn we in 2021 al mee gestart. We hebben opdracht gegeven voor de vervanging en verduurzaming van nog eens 2600 armaturen. Het overige 25.000 armaturen volgen na een aanbesteding in 2022. De totale openbare verlichting is vóór eind 2030 verduurzaamd.
Bomen
Veel van de bijna 114.000 bomen in Breda zijn aan vervanging toe. Een grote vervangingsgolf dient zich aan. De afgelopen periode was er onvoldoende budget beschikbaar binnen de exploitatie voor kleinschalige vervanging. Daarom zijn alleen de gevaarlijke oude en zieke bomen gekapt. Herplant vond niet op de gewenste manier plaats. In bestaande boomstructuren zijn bijvoorbeeld kleine of geen bomen herplant. Boomstructuren kalven hierdoor af en verliezen hun maatschappelijke, landschappelijke, verkeersgeleidende werking en ecologische waarde. Hiervoor zijn in 2022 middelen vrij gemaakt om de achterstand in te halen.
Het regulier onderhoudsplan (op B-minniveau) gaat ervan uit dat de bomen zó worden onderhouden dat ze hun aantrekkelijkheid als decor behouden, hittestress helpen tegengaan en de landschappelijke, ecologische en (verkeers)geleidende waarde optimaal waarmaken. Waardevolle bomen, boomgroepen en boomstructuren worden op tijd en doorlopend beheerd, onderhouden en vervangen om afkalving te voorkomen. Vanaf 2021 is er voor de grotere vervangingen meer budget beschikbaar binnen de investeringen. Door de opstart van de projecten en vertraging in de uitvoering zijn deze investeringen niet geheel uitgenut.
Een ander probleem is wortelopdruk op plaatsen waar bomen te krappe groeiplaatsen hebben. We maken in combinatie met de wegverhardingen inzichtelijk wat de financiële consequenties zijn voor het wegwerken van de wortelopdruk in de komende jaren. Verder hadden ziekten en plagen een grote invloed op het beheer van de bomen. Naast de eikenprocessierups hadden we ook te maken met de kastanjebloedingsziekte en essentaksterfte.
Waterwegen en watervoorzieningen
Breda heeft honderden kilometers waterlopen en vele duikers, vijvers, plassen, havens en overige watervoorzieningen, zoals watertappunten, bluswatervoorzieningen en waterspeelplekken. In het beleidskader kapitaalgoederen openbare ruimte is voor waterwegen en -voorzieningen afgesproken dat deze worden beheerd en onderhouden op C-kwaliteit. De beheeractiviteiten bestaan uit dagelijks of jaarlijks onderhoud, inspecties en vervanging. Waar mogelijk werken we daarbij samen met waterschap Brabantse Delta. Een gemiddeld C-niveau betekent dat de voorzieningen een slechte onderhoudsstaat mogen hebben. Ze moeten wel bruikbaar en veilig blijven.
Vanuit het coalitieakkoord Lef en Liefde en de begroting 2019 is € 0,3 miljoen beschikbaar om op C-niveau te beheren en te onderhouden. Daarmee leveren we een positieve bijdrage aan een duurzame, herkenbare en gedeelde openbare ruimte. Afgelopen jaar hebben we een grote inhaalslag gemaakt, waarbij inmiddels de helft van de opgelopen achterstand is ingelopen. We houden een grote achterstand bij het op peil houden van de kwaliteit van de oeverbeschoeiingen en het baggeren. Het streven is om de resterende achterstand weg te werken in 2022 en 2023.